Mae tiroedd 750 erw Gregynog yn Nhregynon ger y Drenewydd eisoes yn hafan o bwysigrwydd cenedlaethol i fywyd gwyllt Llun: © Daryl Owen
Croeso nôl i fyd natur
Diolch i bartneriaeth newydd a chyffrous, byddwn yn gweithio gyda Gregynog ar eu prosiect Croeso nôl i fyd natur i wella’r ystâd hanesyddol yn Sir Drefaldwyn ar gyfer bywyd gwyllt a phobl.
Mae tir 750-erw Gregynog yn Nhregynon ger Y Drenewydd eisoes yn hafan o bwysigrwydd cenedlaethol i fywyd gwyllt. Mae mwyafrif yr ystâd wedi’i lleoli o fewn Gwarchodfa Natur Genedlaethol - un o ardaloedd parcdir hanesyddol a phorfeydd coed pwysicaf Cymru. Yn ogystal, mae ei Goedwig Fawr, coetir hynafol llawn coed derw, yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA), sy’n llawn bywyd gwyllt, a llawer ohono’n brin, gan gynnwys cennau, adar megis Gwybedogion Brith a Thelorion y Coed a nifer o rywogaethau o ystlumod. Ac mae’r milltiroedd o lwybrau gydag arwyddion sy’n troelli drwy’r coetir, y dolydd blodau gwyllt a’r Pwll Lilis sy’n ferw o weision y neidr lliwgar, yn rhai o’r cyfleoedd cyffrous i ymwelwyr allu eu mwynhau a chysylltu gyda’r bywyd gwyllt cyfoethog hwn.
“Byddwn yn gwella cynefinoedd bywyd gwyllt presennol, yn hybu bioamrywiaeth ac yn gwella profiad yr ymwelwyr o ran thema natur – i sicrhau bod bywyd gwyllt yn ffynnu yma a’i fod yn le y gall pobl gysylltu â byd natur a dysgu amdano…”
Mae prosiect Croeso nôl i fyd natur wedi’i ariannu gan y Gronfa Rhwydweithiau Natur, sef cronfa Llywodraeth Cymru a ddatblygwyd mewn partneriaeth gyda Cyfoeth Naturiol Cymru a Chronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol ar ran Llywodraeth Cymru.
Bydd y prosiect dwy flynedd o hyd yn golygu bod ein dau sefydliad yn cydweithio i adeiladu ar y sylfeini cryf yma, gan wella cynefinoedd bywyd gwyllt presennol, hybu bioamrywiaeth a gwella’r profiad i ymwelwyr o ran thema natur – i sicrhau bod bywyd gwyllt yn ffynnu yma a’i fod yn le y gall pobl gysylltu â byd natur a dysgu amdano.
Mae gan Gregynog goetir hynafol llawn bywyd gwyllt Photo: © Brad Carr
Er mwyn i hyn allu digwydd, byddwn yn mapio ac yn monitro cynefinoedd a rhywogaethau’r ystâd yn y lle cyntaf, gan ategu at y gwaith a wnaed mewn ardaloedd penodol o’r ystâd gan Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) – i ddarganfod mwy am y planhigion a’r anifeiliaid sy’n byw yng Ngregynog. Fel rhan o hyn, byddwn yn arolygu adar ac ystlumod sy’n bridio, ffwng a phathewod. Bydd y data hwn yn darparu sylfaen ar gyfer gwybodaeth ddiddorol i helpu ymwelwyr i ddeall pa mor arbennig yw’r lle hwn o safbwynt bywyd gwyllt, a pham bod angen rheoli ein tiroedd gyda hynny mewn cof.
Pied flycatcher by Mark Hamblin/2020VISION
Hybu bioamrywiaeth
Bydd gwaith adfer ar draws yr ystâd yn cael ei ddylunio i gynyddu bioamrywiaeth, gan gynnwys adfer y Pwll Lilis a phlannu blodau gwyllt ar hyd y rhodfeydd, yn ogystal â chefnogi gwaith adfer parhaus i’r ardd furiog. Yn ogystal, bydd gosod blychau nythu wedi’u llunio’n arbennig ar gyfer y Gwybedogion Brith ac adar mudol eraill yr haf yn helpu i gefnogi poblogaethau adar prin, a bydd plannu mwy o flodau gwyllt a choed yn hybu bywyd pryfed, sef sylfaen ecosystem iach.
A carpet of Selfheal at Gregynog Photo: © MWT/Ceri Jones
Bird's-foot Trefoil at Gregynog Photo: © MWT/Ceri Jones
Heath Bedstraw at Gregynog Photo: © MWT/Ceri Jones
A Grass Snake basking in the sun on a compost heap at Gregynog Photo: © MWT/Ceri Jones
“Mae Gregynog yn safle arbennig gydag ystod eang o wahanol gynefinoedd, gan gynnwys rhai sydd o bwysigrwydd cenedlaethol. Mae gennym ni gofnodion hanesyddol o fywyd gwyllt prin megis Ystlumod Pedol Lleiaf a Phathewod, ond bydd y prosiect yn ein galluogi i fapio’r safle i ddeall ei bwysigrwydd o safbwynt natur. Law yn llaw â hyn, bydd digwyddiadau’n annog pobl i ddod i Gregynog a dysgu am fywyd gwyllt drostynt eu hunain.”Ymddiriedolaeth Natur Maldwyn
Gweithgareddau i’r teulu
Yn y cyfamser, bydd darpariaeth Gregynog ar gyfer ymwelwyr yn cael ei wella ymhellach, gydag ardal chwarae a phicnic newydd yn y coed, mwy o gyfleoedd ar gyfer cerdded, beicio a rhedeg drwy greu llwybrau newydd – megis ychwanegu llwybr i fyny’r Cwningar, lle mae’r golygfeydd yn ysblennydd – a gwella llwybrau presennol i’w gwneud yn fwy hygyrch.
Byddwn hefyd yn cynnal 13 digwyddiad ar thema natur yng Ngregynog – gan gynnwys teithiau cerdded i wylio ystlumod, adnabod ffwng, adeiladu den ac archwilio pyllau – cyfle perffaith i ymgysylltu teuluoedd gyda natur ac ysbrydoli pobl ifanc i warchod eu hamgylchedd naturiol.
Byddwn yn cynnal 13 digwyddiad ar thema natur yng Ngregynog a fydd yn berffaith ar gyfer ymgysylltu teuluoedd â byd natur Llun: © Puddleduck Photography
Mewn undod mae nerth
Gan gadw’r teulu wrth wraidd y prosiect hwn, byddwn yn sefydlu grŵp gwirfoddolwyr penodol i gynorthwyo gyda gwaith ymarferol i reoli cynefinoedd ac arolygu rhywogaethau ar yr ystâd. Byddwn hefyd yn cefnogi staff a gwirfoddolwyr Gregynog i ddatblygu eu sgiliau i barhau â’r gwaith monitro a rheoli at y dyfodol – un enghraifft yn unig o waddol y prosiect.